Muiterij of overleven – De schipbreuk van de HMS Wager (1739)
- Updated on:
- Written by Gary Renshaw
Vele millennia lang hebben wateren beschavingen van elkaar gescheiden maar ook met elkaar verbonden. Ze zijn de drager geweest van vele menselijke avonturen. Sommige sporen van reizigers, krijgers of kooplieden hebben hun laatste rustplaats gevonden op de bodem van de zee, rivieren en meren.
Naar schatting liggen er meer dan 3 miljoen scheepswrakken verspreid over oceaanbodems over de hele planeet. Hoewel dit natuurlijk slechts een schatting is en het behoud van hun overblijfselen sterk afhangt van de omgeving, zijn sommige van deze wrakken duizenden jaren oud. Ze kunnen waardevolle historische informatie opleveren. Een scheepswrak getuigt van nature van handel en culturele dialoog tussen volkeren. Het functioneert echter ook als een tijdscapsule, die een compleet beeld geeft van het leven aan boord op het moment van zinken. De locatie van zo’n tijdcapsule is Drakes Passage.
Drakes Passage
Deze doorgang bevindt zich in de rotsachtige kloof tussen Antarctica en Zuid-Amerika. Het was een zeer gevaarlijke route voor 18e-eeuwse zeevaarders die van Zuid-Amerika naar de westkust wilden reizen. De doorgang gaat ver naar het zuiden zodat schepen om Kaap Hoorn heen kunnen varen en verstandige zeelieden vermeden deze gevaarlijke route koste wat kost. Het Britse marineschip HMS Wager koos voor deze route en was op volle zee in het midden van de passage op 12 april 1741.
Achtergrond van HMS Wager
HMS Wager was een vierkant getuigd zesde-rangs Royal Navy schip met 28 kanonnen. Ze werd gebouwd als een Oost-Indiëvaarder rond 1734 en maakte twee reizen naar India voor de Oost-Indische Compagnie voordat de Royal Navy haar kocht in 1739. Het was een bewapend handelsschip, gebouwd om grote ladingen goederen uit het Verre Oosten te vervoeren. Ze had 30 kanonnen aan boord en een bemanning van 98 man.
Haar eerste reis was onder kapitein Charles Raymond toen ze op 13 februari 1735 uit de Downs vertrok, op 18 juli in Madras aankwam en in juli 1736 via St Helena terugkeerde naar Engeland. Ze maakte haar tweede en laatste reis voor de compagnie naar India in 1738, ze voer via Kaap de Goede Hoop naar Madras en Bengalen en keerde terug naar de Downs op 27 augustus 1739.
De HMS Wager kopen
De Admiraliteit kocht Wager van Mr. J. Raymond op 21 november 1739 en beoordeelde haar als een 28-gun sixth-rate. Dit tarief wordt gebruikt om de kleinste fregatklasse te beschrijven. Het is een enkeldeks schip, vierkant getuigd, met ongeveer 28 negenponder kanonnen en een bemanning van ongeveer 200 man. Als klein schip waren ze handig voor verkenningswerk en goed voor het achtervolgen van kapers in kleinere brikken en sloepen. Ze waren ook nuttig bij blokkades omdat ze in ondiep water konden varen en zo de vijandelijke havens goed in de gaten konden houden.
Het werd gekocht om het eskader onder commodore George Anson te vullen dat de Spaanse belangen aan de Pacifische westkust van Zuid-Amerika zou aanvallen. Haar rol was het vervoeren van extra voorraden handvuurwapens, kogels en kruit om de plunderende kustgroepen te bewapenen. Het was toepasselijk dat ze de naam droeg van de hoofdsponsor van de reis, admiraal Sir Charles Wager.
Ze werd uitgerust voor de marine tussen 23 november 1739 en 23 mei 1740 in Deptford Dockyard voor een bedrag van £7,096.2.4d, en werd geregistreerd als een zesdeklasser op 22 april 1740, met 120 man en 28 kanonnen.
Expeditie van commodore Ansons
Anson’s expeditie naar de Stille Oceaan in augustus 1740 bestond uit zes oorlogsschepen en twee transportschepen, allemaal bemand met 1854 man. De marine gaf Wager de opdracht onder kapitein Dandy Kidd, die stierf voordat het schip Kaap Hoorn bereikte; luitenant David Cheap werd bevorderd tot kapitein (waarnemend). Het eskader rondde Kaap Hoorn in verschrikkelijk weer, waardoor de schepen van het eskader verstrooid raakten. Wager raakte gescheiden en moest toen haar afspraak maken. Helaas draaide ze naar het noorden voordat ze ver genoeg naar het westen was gevaren, en in slecht weer sloot ze de kust van het huidige Chili.
Inzetten op onbekend terrein
Op 13 mei 1741 om 9:00 uur ging de timmerman naar voren om de kettingplaten te inspecteren. Daar dacht hij een vluchtige glimp op te vangen van land in het westen. Luitenant Baynes was er ook, maar hij zag niets en de waarneming werd niet gerapporteerd. Niemand besefte dus dat Wager een grote, onbekende baai was binnengevaren.
Om 14:00 uur werd er land gezien ten westen en noordwesten en alle hens werden bij elkaar geroepen om zeil te maken en het schip naar het zuidwesten te draaien. Tijdens de operaties die volgden, viel kapitein Cheap van de ladder op het achterdek, ontwrichtte zijn schouder en moest beneden blijven. De invalide en versleten toestand van het schip bemoeilijkte de pogingen om uit de baai te komen.
Om 4u30 de volgende dag botste het schip herhaaldelijk op rotsen, brak haar helmstok en hoewel het nog dreef, liep het gedeeltelijk onder water. Invaliden beneden die te ziek waren om uit hun hangmatten te komen, verdronken. Het schip werd alleen met zeil richting land gestuurd, maar later in de ochtend sloeg het schip opnieuw, en dit keer raakte het hard aan de grond.
Cheap terwijl hij een gevangene was na de schipbreuk notities Hij beweert dat hij probeerde de orde te handhaven door een dronken adelborst neer te schieten. Over de schietpartij zei hij: “Ik ben zelfs tot het uiterste gegaan”.
In een niet eerder gepubliceerde brief schreef kapitein Goedkoop “Mijn scheepsgezelschap op dat ongelukkige moment [when shipwrecked] waren bijna allemaal ziek, met niet meer dan zes of zeven zeelieden en drie of vier mariniers die in staat waren om het dek te houden.” De bemanning waarover hij het heeft was ” zo vermoeid door de reis dat ze nauwelijks “hun plicht konden doen”. Bovendien beweert hij dat hij gevallen en gewond was, gedrogeerd werd door de scheepsdokter en dat de bevelen die hij gaf niet werden opgevolgd.
Wager had de kust getroffen van wat later bekend zou worden als Wager Island op positie 47°40′43″S 75°02′57″W. Sommige bemanningsleden braken in de geestenkamer in en werden dronken, bewapenden zichzelf en begonnen te plunderen, verkleedden zich als officieren en vochten. De andere 140 mannen en officieren gingen in de boten en kwamen veilig aan wal. De volgende dag, vrijdag 15 mei, lekte het schip midscheeps en verdronken veel van de dronken bemanning die nog aan boord was.
Muiterij of overleven
Veel bemanningsleden bereikten veilig een eiland. Het schip was het voorraadschip voor het eskader, dus ze konden genoeg voedsel bergen om te overleven. Eenmaal aan wal ontstond er echter een geschil over de commandobevoegdheid van de kapitein over de soldaten die aan boord waren geweest en de matrozen die, nadat hun schip was vergaan, niet langer door de marine werden betaald. Er ontstond muiterij nadat de kapitein een adelborst had doodgeschoten. De kapitein beweerde dat hij de adelborst neerschoot om de orde te handhaven, wat zeker niet het geval was. De overlevenden splitsten zich op in twee groepen.
Cheap schreef ook over zijn ontzetting over de barbaarsheid van de muiters en over het feit dat ze “al onze wapens, munitie, de weinige kleren die we hadden gered met zich meenamen… alles wat van het minste nut voor ons kon zijn”. Zijn brief is opgenomen in Laymans boek The Wager Disaster: Mayhem, Mutiny and Murder in the South Seas.
De kapitein en een groep officieren en manschappen, ongeveer 20 in getal, voeren uiteindelijk noordwaarts in open boten in de hoop de beschaving te bereiken. Zo’n 80 bemanningsleden en soldaten gingen in een verlengde lange boot naar het zuiden. Deze bemanning stond onder leiding van kanonnier Mr Bulkely en ze zeilden door de Straat van Magellan naar Brazilië en vandaar naar Groot-Brittannië.
Ook de muiters leden vreselijk – honger, ongelukken, moord, ontvoering. De meesten stierven. De 30 overlevenden doorstonden een 107-daagse reis van 2500 zeemijl. Toen ze in 1743 terugkeerden naar Engeland, enkele maanden voor Goedkoop, ontdekten ze dat hun naam zwart was gemaakt en dat ze een onderzoek van de Admiraliteit moesten ondergaan.
Het gezelschap van de kapitein, waaronder adelborst Byron, de latere admiraal Lord Byron, grootvader van de beroemde dichter, leed onvoorstelbare ontberingen voordat ze werden geholpen door een vriendelijk Chunos indianenopperhoofd genaamd Martin, die de laatste vier overlevenden in kano’s naar het eiland Chiloe bracht.
Daar werden de vier officieren, waaronder Byron, uitstekend verzorgd. Een plaatselijke schoonheid smeekte de knappe Byron zelfs om met haar te trouwen en haar oom, een rijke priester, bood Byron een enorme schat aan als hij dat zou doen. Byron, een overtuigd marineofficier, vond het zijn plicht om terug te keren naar Engeland en weigerde. Na vele maanden in Chiloe werden de overlevenden naar Valparaiso en vervolgens Santiago gestuurd, waar ze opnieuw met veel vriendelijkheid werden behandeld. Zelfs de Spaanse admiraal die Anson moest verslaan (Groot-Brittannië was toen in oorlog met Spanje) mocht hen wel.
Een krijgsraad ontsloeg de kapitein van schuld voor het verlies van de HMS Wager en er werd geen actie ondernomen tegen de bemanningsleden die zijn bevelen niet hadden opgevolgd. Om echter te voorkomen dat een dergelijke situatie zich opnieuw voordeed, introduceerde admiraal Anson in 1748 een wet van het Parlement die de marinediscipline uitbreidde tot bemanningen die schipbreuk leden, verloren gingen of gevangen werden genomen. Dit leidde in 1755 tot de oprichting van de Mariniers, nu de Royal Marines.
Gebeurtenissen na de muiterij
In de jaren na de schipbreuk stuurden de Spanjaarden expedities om de kanonnen te bergen en zich in het gebied te vestigen. Spaanse kaarten uit het midden van de achttiende eeuw tonen de locatie van het wrak bij benadering, wat aangeeft dat het in die tijd bekend was bij de lokale elite.
Eind 2006 zocht een expeditie van de Scientific Exploration Society naar het wrak van de Wager en vond in ondiep water een stuk van een houten romp met enkele spanten en buitenplanken. Koolstof-14-datering wees op een datum die samenviel met de Wager. In 2007 bezocht de Transpatagonia Expeditie het wrak en zag meer overblijfselen.
De roman The Unknown Shore (gepubliceerd in 1959) van Patrick O’Brian is gebaseerd op de verhalen van de overlevenden. Een van de bemanningsleden van Wager was adelborst John Byron, later vice-admiraal in de Royal Navy en grootvader van de beroemde dichter George Byron. De roman van O’Brian volgt nauwgezet het verslag van John Byron.
Referenties
Verder lezen
- Pack, S. W. C. (1964). De weddenschapmuiterij. A. Redman.
- Somerville, Henry Boyle Townshend (1934). Commodore Anson’s reis naar de Zuidzee en rond de wereld. W. Heinemann.
- Winfield, Rif (2007). Britse oorlogsschepen in het tijdperk van de zeilvaart 1714-1792: Ontwerp, bouw, carrière en lotgevallen. Uitgeverij Seaforth.
- Layman, schout-bij-nacht C. H. (2015). De Weddenschap Ramp: Bloedbad, muiterij en moord in de Zuidzee
- Podcast – S3 E12. ZEE DEEL IV – De HMS Wager
- Youtube – De zoektocht naar HMS Wager V1A
Leer de kunst van het modelschepen bouwen
Begin vandaag nog met het bouwen van houten modelschepen
